analytische bewering 1.0
(filosofie; taal en taalkunde)
Algemene voorbeelden
Analytische beweringen staan tegenover synthetische beweringen. Ze worden onderscheiden vanwege de verschillende manieren waarop hun waarheid wordt vastgesteld. De waarheid van een analytische bewering wordt geacht volledig en alleen af te hangen van de betekenis van de termen in de bewering. Het standaardvoorbeeld: "Vrijgezellen zijn ongetrouwd". Deze zin kan niet onwaar zijn, omdat 'vrijgezel' hetzelfde zou betekenen als 'ongetrouwd'. Je beweert er eigenlijk niets mee over de wereld maar over de relatie tussen de concepten die erin staan.
De waarheid van analytische beweringen is a priori, d.w.z. ze gaat vooraf aan iedere zintuiglijke bevestiging. Ze is ook noodzakelijk.
Er wordt een belangrijk onderscheid gemaakt tussen analytische en synthetische bewering: Vb. Analytisch: alle vrijgezelle mensen zijn ongetrouwd. Je moet de betekenis van de woorden kennen en dan weet je dat de bewering waar is. Deze bewering gaat niet over de wetenschap, maar over de taal.
Synonymie kan verhelderd worden wanneer we inzicht hebben in het verschil tussen analytische en synthetische beweringen. Een synthetische bewering is een uitspraak die waar of onwaar kan zijn, maar waarvan het waarheidsgehalte nooit met taalkundige middelen bepaald kan worden. [...]. Analytisch nu noemen we een bewering die noodzakelijk waar is: op grond van het in de taal vigerende betekenissysteem is zo'n bewering altijd waar. Een voorbeeld daarvan is de walvis is het grootste levende zoogdier of een vrijgezel is een ongehuwde man die geen weduwnaar is. Wanneer we nu twee woorden door de copula is of zijn kunnen verbinden, zodanig dat een analytische bewering ontstaat die bovendien omkeerbaar moet zijn, mogen we die twee woorden synoniemen noemen, Voorbeelden zijn zoogdieren zijn mammalia en mammalia zijn zoogdieren. Volledige synonymie betekent dus dat de betreffende woorden in alle denkbare contexten verwisselbaar moeten zijn. In plaats van een vrijgezel is ongetrouwd kunnen we ook zeggen een vrijgezel is ongehuwd. De woorden ongetrouwd en ongehuwd zijn dan ook synoniemen van elkaar.